Door Paul Janssen - 24-09-2021 - Artikelen
Tales without Words , een cd met werk voor fluit en piano door fluitiste Anna Wierer en pianiste Alina Pronina, is een perfecte kennismaking met de wereld van de Frans-Oekraïense componist Dimitri Tchesnokov. Een wereld van exotiek en tover die aangenaam in het gehoor ligt en de fantasie van de luisteraar de vrije loop laat.
DIMITRI TCHESNOKOV
De naam Dimitri Tchesnokov zal niet op ieders lippen liggen. De Frans-Oekraïense componist met Russische wortels staat nu eenmaal niet elke dag op het programma in de Nederlandse concertzalen. De liefhebbers van de betere religieuze en mystieke, op Russische leest geschoeide koormuziek hebben misschien werken als Trois chants sacrés , Ave Verum of zijn Requiem weleens langs horen komen: koorwerken waarin de Russisch-orthodoxe traditie en de gregoriaanse en westerse katholieke wortels hand in hand gaan en samensmelten tot indrukwekkende partituren waarin ook de sfeer van Baltische componisten als Arvo Pärt, Eriks Esenvalds en Peteris Vasks te herkennen is.
In zijn grote instrumentale orkestwerken slaat de in 1982 geboren componist vaak een wat andere toon aan en verwijst hij bij vlagen naar de grote realistische Russische partituren, zoals in de Symphonie archaïque - en de Symphonie Ukrainienne waarin de hand van Sjostakovitsj terug te vinden is. Intrigerende werken zijn het van een componist die in Kiev als jonge pianist begon en uiteindelijk, ver nadat hij op vijftienjarige leeftijd naar Frankrijk vertrok, besloot zich geheel aan het componeren te wijden.
Die beslissing heeft inmiddels een omvangrijk oeuvre opgeleverd met naast de koorwerken en symfonieën ook een concert voor strijkkwartet en orkest, concerten voor piano en viool, een tripelconcert voor piano, viool, cello en orkest en een diversiteit aan kamermuziekwerken. Binnen die kamermuziek nemen zijn werken voor piano solo en de werken voor fluit en piano een bijzondere plaats in.
Een deel van deze werken is nu op cd gezet door de Russische fluitiste Anna Wierer en de Oekraïense pianiste Alina Pronina. De plaat bevat alle werken voor fluit en piano tot nu toe, de Partita op. 90 voor fluit solo en diverse pianowerken. Onder de suggestieve titel Tales without Words laat Tchesnokov zich hier van een andere, intiemere kant horen dan in zijn koorwerken en symfonieën. Direct al aan het begin roept Haiku 1 uit de 11 Haiku op. 95 voor fluit de sfeer op van het begin van de twintigste eeuw, de sfeer van Debussy, Skrjabin en wat verder terug Liszt. Dat wil niet zeggen dat we hier met een archaïsche componist te maken hebben die alle verdere ontwikkelingen in de twintigste en vroege eenentwintigste eeuw vergeten is. Integendeel.
Instrumentale sprookjes
Tchesnokov weet niet alleen in de ultrakorte Haiku , die strategisch tussen de grotere werken op de cd geplaatst zijn, maar ook in stukken als Étheria op. 24 of de Sonatine op. 7 en Légende manchelle op. 59 de taal van Debussy en consorten te verrijken met pinnige staketsels en in hedendaagse vermomming gegoten folkloristisch aandoende melodielijnen. Wat Tchesnokov daarmee in deze werken doet is vooral verhalen vertellen, simpele verhalen met een haast kinderlijke charme.
‘ Tales without Words is zo een uitnodiging tot de wereld van betovering, van sprookjes en verhalen uit de kindertijd’, heet het in de liner notes. En dat dekt de lading precies. Vooral ook omdat fluitiste Anna Wierer en pianiste Alina Pronina de werken spelen met een pretentieloze onnadrukkelijkheid die de muziek alle recht doet. Luister naar de dwarrelende cascades onderbroken door peinzende melodische statements in de Sonatine op. 7 uit 2001, een keerpunt in het oeuvre van de componist die met dit werk de waarde van de eenvoud en de persoonlijke toets terugvond. En luister naar Rhapsodie Japonaise op. 48 uit 2009 waarin de componist met traditionele Japanse toonschalen de exotische wereld van geisha’s en het hypnotiserende Noh-theater oproept. Of naar drie stukken uit de collectie Un brève histoire du piano . Het zijn korte werken zoals La fête du dragon waarin het Chinese drakenfeest centraal staat en pentatonisch vuurwerk voor opwinding zorgt, en Quelque part à tsushima waarin de wereld van Japan wordt opgeroepen door een imitatie van de klank van de koto.
Zelfs in de abstractere Partita op. 90 voor fluit uit 2017 waarin de inspiratie van het werk van Bach en de Weense klassieken terug te horen is, verzuimt Tchesnokov in delen als Rondo, Cantilena, Scherzino en Fugue niet om een verhaal te vertellen en het luisterend oor mee te slepen naar een fantasiewereld die voor even werkelijkheid wordt.
Tales without Words is daarmee een cd die, ondanks de niet op ieders lippen liggende naam van de componist, een groot publiek kan betoveren en het risico van de aanschaf zeker waard is.
