Door Marcel Bijlo - 24-09-2021 - Artikelen
Na het barokorkest Il Pomo d’Oro heeft het label Pentatone alweer een belangrijk oudemuziekensemble aan zich weten te binden: Música Temprana van Adrián Rodríguez van der Spoel. Dit ensemble timmert al jaren flink aan de weg met programma’s vol onbekende ZuidAmerikaanse barokmuziek, waarvan het overgrote deel door Rodríguez van der Spoel zelf boven water werd gehaald uit de enorme archieven in landen als Bolivia en Guatemala.
MÚSICA TEMPRANA
Op de debuut-cd bij Pentatone presenteert het oudemuziekensemble Música Temprana Spaanse muziek uit de renaissance. Deze muziek ligt aan de basis van het Zuid-Amerikaanse repertoire, want het waren de Spanjaarden die grote delen van Zuid-Amerika koloniseerden en daar dus ook hun muziek heen brachten. In de archieven aldaar bevindt zich heel veel muziek van Spaanse componisten waar de lokale componisten zich door lieten inspireren en waaraan zij elementen uit hun eigen muziektradities toevoegden. Música Temprana heeft dit repertoire echt op de kaart gezet en er liggen nog massa’s muziek te wachten op herontdekking. Op deze cd keert het ensemble terug bij het repertoire waar het ooit mee begon: de liederen uit de Spaanse cancioneros, liedboeken die vanaf de late vijftiende eeuw ontstonden. Die liedboeken werden goed geconserveerd en bevatten bij elkaar honderden composities, zowel van ons bekende als van anonieme componisten. De liedvormen, zoals de villancico, de estrambote en de romanza, zijn ook in de barok nog lang populair geweest in Spanje en zelfs nog veel langer in Latijns-Amerika. Daar schreef men begin negentiende eeuw, toen de Spanjaarden al lang vertrokken waren, nog in de oude Spaanse stijl. Die stijl kenmerkt zich door een sterk accent op het ritme en het gebruik van de driedelige maatsoort. Binnen de maat zijn er voortdurend accentverschuivingen door de noten nu eens in drie groepjes van twee en dan weer in twee groepjes van drie te verdelen. Deze manier van componeren heeft elementen in zich van volksmuziek uit de landen rondom de Middellandse Zee, dus ook uit Noord-Afrika.
Van uitzinnige vrolijkheid tot diepe droefenis
Zoals de cd-titel al aangeeft benadrukt Música Temprana op deze cd de introverte en donkere kant van het Spaanse repertoire. De liederen handelen over onbeantwoorde liefde en ander leed en staan mijlenver af van de uitgelatenheid die we zo vaak met Spaanse muziek associëren. Maar dat is dus maar één kant: de contrasten in de Spaanse muziek waren en zijn enorm, van uitzinnige vrolijkheid tot diepe droefenis. Geen ratelende castagnettes en roffelende gitaren op deze cd dus, maar een groep zangers met bescheiden instrumentale begeleiding van gamba’s, blokfluit en tokkelinstrumenten. Daarbij klinken, in dezelfde sfeer, ook nog twee eigen instrumentale composities.
De tweede cd bevat een versie van El Canto de la Sibila , de onheilsprofetie van Augustinus die vooral in Spanje bekend was en op diverse manieren op muziek is gezet. Hier klinkt een versie die in de late vijftiende eeuw in Cuenca uitgevoerd werd. We horen een afwisseling van eenstemmigheid met zeer eenvoudige polyfonie, in gedragen tempo gezongen en dus wat sfeer betreft uitstekend aansluitend bij de wereldlijke liederen.
