Het zal je maar gebeuren: ineens krijg je te horen dat je een grote en prestigieuze prijs hebt gewonnen. Het overkwam componist Joël Bons onlangs. De 66-jarige Amsterdammer, oprichter van het Nieuw Ensemble in 1980 en het Atlas Ensemble in 2002. Op 3 december jongstleden ging het persbericht de wereld rond dat de University of Louisville hem de Grawemeyer Award voor 2019 (categorie muziek) had toegekend voor
Nomaden . In april moet hij naar Kentucky om honderdduizend dollar en de oorkonde in ontvangst nemen.
Bons voltooide het ruim 60 minuten durende werk ‘for cello and large intercultural ensemble’ in 2016. In opdracht van de Cello Biënnale Amsterdam. En bedoeld voor de fameuze cellist Jean-Guihen Queyras, die geen traditioneel celloconcert kreeg voorgeschoteld maar een op oude leest geschoeide Sinfonia Concertante in moderne snit. De solist speelt slechts een bescheiden rol. Zijn geïntegreerde aandeel duikt uitsluitend op verschillende, onverwachte momenten op. De 38 deeltjes worden geraffineerd aaneen geklonken en als één klinkend mozaïek voor je uitgespreid.
Het multiculturele aspect van
Nomaden heeft de jury kennelijk geïnspireerd. De ongebruikelijke combinatie van Europese en Aziatische instrumenten, een prachtig amalgaan van het Nieuw en het Atlas Ensemble, heeft iets totaal nieuws opgeleverd. In ieder geval een noviteit in de klassieke wereld. Al zullen Bons en dirigent Ed Spanjaard dit vast en zeker relativeren omdat ze al jaren actief zijn op dit vlak. Zeg maar vanaf het moment dat ze ‘nieuwe’ Italianen en Chinese componisten als Tan Dun en Guo Wenjing in Nederland introduceerden.
De wereldpremière van
Nomaden in het Muziekgebouw aan ’t IJ, eind oktober 2016, tijdens de Cello Biënnale, sloeg in als een bom. Publiek en pers waren laaiend enthousiast. De
NRC : “Nomaden is een triomf van klankschoonheid, verbinding, fantasie en spelplezier.”
De Volkskrant signaleerde “verbazingwekkende combinaties, zoals een strijkkwartet met een Chinese erhu (viool) of twee oosterse mondorgels”. “Nederland, China, Japan, Armenië, Azerbeidzjan, Iran, India en Turkije broederlijk hand in hand tijdens deze muzikale wereldreis.” (
NRC ).
Het is niet zo verbazingwekkend dat dit alles - “de trefzekerheid van Bons’ visioen, het fenomenale spel van de musici”, aldus
de Volkskrant - ook tot de Universiteit van Louisville is doorgedrongen. Sinds de
Amerikaanse industrieel en filantroop Charles Grawemeyer (1912-1993)
daar zijn idealen voor een betere wereld kon stallen, is er een ware
prijzenregen op gang gekomen. Lutoslawski kreeg de Award in 1985 als
eerste. Daarna volgden onder anderen Boulez, Kurtág en Ligeti. Recent kwam de Amerikaanse ‘ton’ ook in Nederland terecht: bij Louis Andriessen en Michel van der Aa.
En nu dus bij Joël Bons. Het ligt in de verwachting dat hij net als zijn voorgangers Unsuk Chin - de Koreaans-Duitse die in 2001 een meesterlijk vioolconcert schreef - en de Deen Hans Abrahamsen, met diens indringende voor Barbara Hannigan geschreven liederencyclus
let me tell you , ook ineens in de eredivisie belandt. Waarbij de liveregistratie van
Nomaden tijdens de wereldpremière in 2016, plus extra sessies een week later in het Muziekgebouw, een doorslaggevende rol kan spelen. Dat het Zweedse label BIS deze cd op de markt brengt is natuurlijk mooi meegenomen. Iedereen kan nu zelf controleren of we met een meesterwerk te maken hebben.
Het toeval wil dat een paar maanden daarvoor, in juli 2016, in Moskou ook een opname werd gemaakt, die pas recent – twee jaar na dato! – tot de nodige opwinding in het Mahlerwereldje heeft geleid. De discussies zijn niet van de lucht! Mahlers Zesde symfonie met die eigenzinnige ‘provocateur’ Teodor Currentzis? Een aanfluiting, volgens sommigen. Anderen plaatsten de spectaculaire Sony-uitgave welbewust op hun eindejaarslijstje als een van de beste uitgaven van het afgelopen jaar.
Mahler in grootse stijl
De Grieks-Russische dirigent bewandelt af en toe inderdaad onorthodoxe paden met zijn MusicAeterna. Op sommige details is kritiek mogelijk. Maar het is technisch verbluffend en qua interpretatie fascinerend, van de eerste tot en met de laatste maat. Met Currentzis hebben we er onmiskenbaar een nieuwe Mahlervertolker van formaat bij gekregen. Hij is geen eendagsvlieg. Dit baseer ik mede op de radio-opname van 15 september 2018, toen Currentzis in Stuttgart zijn officiële debuut maakte als de nieuwe chef van het orkest van de SWR. Toen met de Derde van Mahler.
Ik heb ruim anderhalf uur aan mijn stoel gekluisterd zitten luisteren. Wederom een Mahler in grootse stijl, gebaseerd op een helder omlijnde visie. Je vraagt je af waarom het Concertgebouw en het chefloze Concertgebouworkest niet meteen in dit gat zijn gesprongen. Er werd onlangs weliswaar met enige trots bericht dat alle passe-partouts voor het Mahlerfestival in 2020 al zijn uitverkocht (10 concerten voor 2000 euro!). Maar wie de twee concerten van het KCO gaat dirigeren, dat blijft in het programmaboek beperkt tot de mededeling: “dirigent nader aan te kondigen”. Pijnlijk gevolg van de affaire-Gatti.
Op het moment dat ik deze column schrijf is de vacature opgevuld. De Koreaans-Franse dirigent Myung-Whun Chung neemt de Derde én de Negende symfonie voor zijn rekening. Dat is even schrikken. Is hij een autoriteit op dit terrein? Of is me iets ontgaan? Volgens mij heeft onze Amsterdamse trots de boot gemist. Al zou Teodor Currentzis vast geen genoegen hebben genomen met weinig of té weinig repetitietijd. In die zin lijkt hij ook op die andere al even spraakmakende, legendarische excentriekeling: Sergiu Celibidache.
BONS NOMADENNIEUW ENSEMBLE, ATLAS ENSEMBLE O.L.V. ED SPANJAARD
BIS
VKZ.NL/19128 € 23,99
MAHLER SYMPHONY NO. 6MUSICAETERNA O.L.V. TEODOR CURRENTZIS SONY
VKZ.NL/18634 € 23,99