BEETHOVEN

VKZ.NL/20634
€ 59,99

PIANO
Het coronavirus heeft grote gevolgen voor musici, maar de crisis biedt ook onverwachte kansen. Daniel Barenboim zegt dat hij in de afgelopen vijftig jaar nooit eerder drie maanden lang alleen piano heeft kunnen spelen. Concerten waarop hij zou dirigeren, werden gecanceld. Hij maakte van de nood een deugd en gaf zich over aan de 32 sonates van Beethoven. De componist is voor hem altijd een rolmodel geweest. Ook Barenboim heeft wel iets van een wereldverbeteraar als hij met zijn West-Eastern Divan Orchestra probeert in het Midden-Oosten van vijanden broeders te maken.
Zijn geschiedenis met Beethoven is lang geleden begonnen. Als achtjarig wonderkind speelde hij al een sonate op een recital. Op zijn vijftiende nam hij zes sonates op in New York. Een jaar later voerde hij de volledige cyclus uit in Tel Aviv.
Ruim zestig jaar later: Barenboim is onlangs 78 geworden. Hij heeft de hele cyclus voor de vijfde keer opgenomen. Op dertien cd’s staan niet alleen alle 32 pianosonates maar ook de Diabellivariaties en als bonus de opnamen die hij als vijftienjarige in maart 1958 heeft gemaakt. Zou het spel in de loop van meer dan zestig jaar erg zijn veranderd? Zou hij het in technisch opzicht nog wel kunnen, nu hij de tachtig nadert? In de serie Meesterpianisten in het Amsterdamse Concertgebouw werd immers duidelijk dat hij met zijn drukke dirigeercarrière de pianotechniek had verwaarloosd.

JEUGDIGE ONSTUIMIGHEID HEEFT PLAATSGEMAAKT VOOR BEZONKENHEID EN DIEPGANG

Bij een vergelijking tussen oud en nieuw blijkt dat Barenboim nu meer de tijd neemt. Soms komt een verschil in tijdsduur ook doordat hij tegenwoordig steeds de voorgeschreven herhalingen respecteert, maar meestal is zijn huidige visie bedachtzamer. In 1958 heeft de vijftienjarige veel weg van een jonge hond die weigert gehoorzaam aan de lijn te blijven lopen. De baas laat hem los en daar spurt hij weg om de wijde wereld te veroveren. Het ‘Presto agitato’ van de Mondschein klinkt zo buitengewoon opwindend. In 2020 is de vaart daar allesbehalve halsoverkop. Hetzelfde geldt voor de openingsdelen van de Waldstein en de Appassionata , waarvoor hij ruim 25 procent meer tijd nodig heeft dan destijds. Het geldt wel heel extreem voor de Hammerklaviersonate , waarvan de snelle delen nu zowat in een bedaagd half tempo voorbij lijken te gaan.
Jeugdige onstuimigheid heeft plaatsgemaakt voor bezonkenheid en diepgang. In 1958 is de toon nog glashelder. In 2020 neemt de pianist meer zijn toevlucht tot het rechterpedaal, zodat kleine technische gebreken worden gemaskeerd. De toon is dan wat omfloerst en fijner genuanceerd, het gebruik van kleuren veel subtieler. Door in akkoorden de afzonderlijke vingers een verschillend gewicht te geven, bereikt Barenboim sublieme orkestrale effecten die de dirigent in hem verraden. Het lage tempo betaalt zich des te meer uit in de prachtig gerijpte lezing van het ‘Adagio sostenuto’ uit de Hammerklaviersonate .
Al met al geeft deze box een fascinerend beeld van een groot musicus die een aanzienlijk deel van zijn leven in dienst van Beethoven heeft gesteld.