23-02-2018 - December 2017
HANS HEGStrijkkwartetten – ze zijn niet meer weg te denken uit onze muziekpraktijk. Sterker: het aantal (jonge) kwartetten neemt gestaag toe. Ook aan (nieuw) repertoire is geen gebrek. Er lijkt geen einde te komen aan deze muzikale tsunami. Geen wonder dat het aantal manifestaties rond dit verschijnsel navenant meegroeit. Het Muziekgebouw aan ’t IJ organiseerde vorig jaar een serie met alle vijftien kwartetten van Sjostakovitsj, gespeeld en meteen ‘live’ opgenomen door het Brodsky Kwartet. Waarvoor dit viertal, met Daniel Rowland als primarius, met een Edison wordt beloond.
In dezelfde zaal werd onlangs een pittige ‘kwartetmarathon’ geprogrammeerd:
Alma QuartetBeethoven, Schönberg en Boulez tijdens één weekend broederlijk naast elkaar. Ingeleid, uitgeleid en van allerlei achtergrondinformatie voorzien: een traktatie waar de liefhebbers tuk op zijn. En dan moet de allereerste Strijkkwartet Biënnale Amsterdam nog volgen: in januari 2018. Gemodelleerd naar de inmiddels fameuze en drukbezochte Cello Biënnale Amsterdam, die volgend jaar oktober aan zijn zevende editie toe is.
Alles in het Muziekgebouw, dat zichzelf jaren geleden al ongegeneerd uitriep tot ‘Dé Concertzaal van de 21ste Eeuw’. Tot niet geringe irritatie van het aloude Concertgebouw, dat al die kamermuziek- en andere festivals aan zijn neus voorbij ziet gaan. Niet zo vreemd, het nieuwe complex aan het water blijkt de ideale locatie voor zulke groot(s) opgezette manifestaties. Om maar te zwijgen over de creatieve figuren die daar aan het werk zijn. Aan ideeën geen gebrek, op het financiële vlak blijft het echter worstelen. Ja, waar niet!
Nou, niet bij Het Kersjes Fonds, dat de immense erfenis van dirigent Anton Kersjes en diens vrouw, violiste Margreet van de Groenekan, beheert. Sinds 1997 kunnen er ieder jaar nog steeds fikse prijzen worden uitgereikt: dit jaar voor in totaal 90.000 euro! Het Brits-Nederlandse Navarra String Quartet (‘excellente jonge musici’) krijgt 50.000 uit de Kersjespot – de hoofdprijs. Daarnaast zijn er nog stipendia voor het Animato Kwartet en dirigent Leonard Evers plus een vioolbeurs voor ons grote viooltalent Noa Wildschut.
Kersjes kan tevreden zijn. Zijn legendarische uitspraak: ‘leuke dingen voor de mensen’, heeft het fonds met recht als motto gekozen. Maar mag ik zo brutaal zijn om daar, helaas met lege handen, nog iets aan te voegen? Ik ben van mening dat het in 2014 opgerichte, dus eigenlijk nog piepjonge, Alma Quartet en het al langer in de frontlinies opererende DoelenKwartet ook in de prijzen zouden moeten vallen. Suggestie voor 2018?
Het Alma (drie leden van het Concertgebouworkest met een cellist uit het Nederlands Philharmonisch) heeft mijn hart gestolen door zijn doorwrochte en gepassioneerde uitvoeringen van alles wat de in 1941 in een kamp omgekomen Erwin Schulhoff in dit genre heeft nagelaten. Letterlijk alles: niet alleen de twee ‘officiële’ kwartetten, ook een jeugdwerk dat het nummer 0 heeft meegekregen. Verder vijf korte stukken en een verrukkelijk Divertimento. En als bonus nog zo’n kort ‘stuk’ (
Alla Napoletana ) plus twee schetsen die de veelzeggende titel
Alla marcia militaristica in modo europaico meekregen.
Het geraffineerde samenspel, de variëteit aan klankkleuren en de ritmische drive van het Alma Quartet zijn een lust voor het oor. Wat mij betreft: een ereprijs waard. Helaas zonder de 50.000 euro die ik er graag aan had toegevoegd. Het DoelenKwartet draait al wat langer mee en is inmiddels een jaar of tien het vaste ensemble van het Duitse label Cybele Records. Dat klinkt prozaïscher dan het is: de in Düsseldorf gevestigde firma van Mirjam Wiesemann en Ingo Schmidt-Lucas brengt uitsluitend heel bijzondere zaken uit.
Cybele heeft net de Grossen Jahrespreis der Deutschen Schallplattenkritik 2017 gewonnen voor de achtste productie in de serie
Künstler im Gespräch . In dit geval gewijd aan componist ‘Bernd Alois Zimmermann und das symphonische Spätwerk’. Geen makkelijke kost maar in muziekhistorische zin van grote betekenis. De jury komt bijna adjectieven tekort om dit album de hemel in te prijzen. En daar valt weinig op af te dingen.
Het DoelenKwartet speelt een grote rol in deze serie, waarin exemplarische
Suggestie voor 2018?
uitvoeringen worden gecombineerd met historische opnamen, audiodocumenten en gesprekken met componisten en/of mensen uit hun omgeving. De Rotterdammers leverden voor het eerst een bijdrage (en direct een zinvolle) met registraties van de kwartetten bij het ‘portret’ van Karl Amadeus Hartmann. Sindsdien zijn ze kind aan huis bij Cybele. De laatste, negende uitgave in de serie kunstenaarsportretten is gewijd aan de in 1992 overleden Hongaars-Zwitserse componist, docent (in Bern) en muziekwetenschapper Sándor Veress. Misschien geen grote naam. Niettemin een prominente leerling en assistent van Béla Bartók, met wie Veress tot diens vlucht naar Amerika in 1939 nauw heeft samengewerkt. De invloed van Bartók en die van de volksmuziek uit Hongarije en Roemenië is onmiskenbaar aanwezig in het oeuvre van Veress.
Het DoelenKwartet speelt zijn enige kwartetten uit 1931 en 1937 - uit z’n Bartóktijd dus - en het fascinerende Strijktrio uit 1954 overtuigend en gewetensvol. Al mis je soms iets van de ultieme passie die het Alma Quartet kenmerkt. Het rijk geïllustreerde booklet bij dit album biedt veel informatie, maar wat het uniek maakt zijn de twee cd’s met persoonlijke teksten van en over Veress. Zoals de ‘autobiografie’ die hij in 1975 voorleest voor de Zwitserse radio (waarmee hij kort na de oorlog Zwitsers staatsburger probeerde te worden, wat pas 20 jaar later zou lukken) en een verhelderend interview met zijn zoon Claudio in 2016.
Sándor Veress: een naam om te onthouden en een componist om te beluisteren.
SCHULHOFF
COMPLETE STRING QUARTETS
ALMA QUARTET GUTMAN RECORDS 8719189290875 (2CD)
VKZ.NL/17666 
VERESS
SÁNDOR VERESS UND DAS UNGARISCHE VOLKSLIED
DOELENKWARTET CYBELE RECORDS 809548017125 (3CD)
VKZ.NL/17659