Door Willy van Strien - Foto: Cruydt-Hoeck - 11-04-2025 - In bedrijf
De belangstelling voor inheemse wilde planten groeit, dus Cruydt-Hoeck, leverancier van autochtone zaden en planten, floreert.
Luchtfoto van het woonhuis/kantoor van CruydtHoeck in Nijeberkoop met Cruydt-lokaal voor cursussen en plantenkwekerij met tunnelkassen en bloemenweides. Foto: CruydtHoeck
De belangstelling voor inheemse wilde planten groeit, dus Cruydt-Hoeck, leverancier van autochtone zaden en planten, floreert.
‘Het liefst ga ik op pad om materiaal van wilde planten te verzamelen waar we teelten van op kunnen zetten. Ik kom dan op de mooiste plekken, altijd met toestemming van terreineigenaren. Maar eigenlijk is al ons werk leuk’, vertelt Jojanneke Bijkerk. Samen met haar partner Jasper Helmantel is ze eigenaar van Cruydt-Hoeck. ‘We leveren zaden en planten van Nederlandse soorten voor tuinen, parken, openbaar groen en buitengebieden, om bij te dragen aan het behoud en herstel van biodiversiteit.’ Bijkerk en Helmantel werden in maart verkozen tot Greenfluencer 2024 door de Nijmeegse uitgever NWST.
Helmantel is de kweker en ondernemer van de twee, Bijkerk heeft zich verdiept in de plantenecologie. Ze heeft eigenlijk moeite met het uitzaaien van soorten, zeker bij herstel van natuurgebieden, uit angst voor floravervalsing. ‘In het ideale geval komen bij goed beheer de oorspronkelijke planten op vanuit de zaadbank in de bodem. Maar waar geen vitale zaadbank meer is, is inzaaien van passende soorten een optie. Belangrijk is dan om goede wildvormen te gebruiken, liefst streekeigen oftewel autochtoon materiaal. Dat is aangepast aan de omgeving en past het best bij de lokale insectenfauna.’
Bijkerk en Helmantel namen Cruydt-Hoeck in 2007 over van de weduwe van één van de oprichters. Bijkerk: ‘De naam, die refereert aan het Cruydt-Boeck van Rembert Dodoens uit 1554, vonden we mooi en hielden we. Maar we hebben het bedrijf anders ontwikkeld en opgeschaald. De vorige eigenaars kochten wilde-plantenzaden in, voornamelijk uit Duitsland. De toenmalige wilde-bloemenmengsels hadden zij ontwikkeld met adviezen van plantenexperts als Ger Londo en Victor Westhoff. Wij besloten de collectie te verbeteren door, naast inkoop, zelf streekeigen materiaal te verzamelen en een zadenproductie op te zetten.’ Dat laatste was onbekend terrein, want het vereist een andere aanpak dan de productie van groentezaden. Waar groentezaden genetisch bijna identiek zijn, moeten de zaden van wilde planten juist hun diversiteit behouden. Ze kiemen vaak langzaam en onregelmatig, de planten groeien en bloeien niet allemaal tegelijk. Bijkerk: ‘Het is een zoektocht waarbij we advies krijgen van vele collega’s in Europa.’
Voor elke gemeente is een mengsel beschikbaar van planten die bij die gemeente thuishoren
Het bedrijf groeide gestaag. Het verwierf in 2010 zijn eerste hectare. Veel gebeurtenissen volgden in 2017. Cruydt-Hoeck nam toen wilde-plantenkwekerij De Heliant over en integreerde die. Het sloot zich aan bij de Stichting Het Levend Archief, een organisatie die beoogt de genetische diversiteit van wilde planten veilig te stellen; Bijkerk zit in het bestuur. De European Native Seed Producers Association werd opgericht, waarvan Cruydt-Hoeck deel uitmaakt. En er verscheen een spraakmakende Nijmeegse studie over de achteruitgang van insecten. Bijkerk: ‘Dat was voor het grote publiek het sein om iets voor bijen en andere insecten te gaan doen. De belangstelling voor onze zaden en planten nam toe, minder vanuit een wens voor esthetiek, maar meer vanuit ecologische motieven.’
Streekeigen
Cruydt-Hoeck heeft inmiddels ongeveer 30 hectare in gebruik. Daarnaast zijn er tuinders en akkerbouwers die op een deel van hun land zaden voor Cruydt-Hoeck kweken; dat is bij elkaar ook ongeveer 30 hectare. Bijkerk: ‘Wij zitten hier op zand en venig zand, maar sommige soorten gedijen op leem en klei; daarin voorzien onze partners.’ Momenteel heeft Cruydt-Hoeck 500 plantensoorten in het assortiment, waarvan het zo’n 340 zelf kweekt. De soorten worden apart verkocht, maar vooral als mengsels, bijvoorbeeld voor bloemenweiden, groene daken en bermen. Voor elke gemeente is een mengsel beschikbaar van planten die bij die gemeente thuishoren.
De ontwikkelingen gaan door. Bijkerk: ‘Ik wil me verdiepen in genetische patronen van soorten en populaties. De vraag is: op welke schaal moet je denken bij streekeigen? We weten dat nog niet precies, daar is genetisch onderzoek voor nodig. We houden al wel rekening met populaties die in heel verschillende gebieden voorkomen, zoals aan de kust en in het binnenland, bijvoorbeeld voor wondklaver. We streven ernaar om op den duur voornamelijk autochtoon materiaal te kunnen verkopen. We doen dat nu nog niet perfect, maar we zijn goed op weg.’
BEDRIJF: Cruydt-Hoeck
PRODUCT: inheemse en streekeigen wilde planten en hun zaden
STRUCTUUR: besloten ven-nootschap
LOCATIE: Nijeberkoop, bij Appelscha (Friesland)
AANTAL MEDEWERKERS: 45
OPRICHTINGSJAAR: 1978
OMZET: ongeveer 4 miljoen euro
WEBSITE: www.cruydthoeck.nl
BIJZONDERHEDEN: Greenfluencer van het Jaar. 7 juni 2025: jaarlijkse Open Dag