Kwelder beschermt dijken tegen hoge golfoploop

Kwelder bij Uithuizen, een van de veldlocaties om te bepalen of kwelders dijken beschermen tegen hoge golfoploop.

Met een kwelder ervoor slaan golven minder hoog tegen dijken aan, blijkt uit een Nederlandse veldstudie bij de waddenkust.

Dijken langs de Nederlandse waddenkust waar een kwelder voor ligt, blijken beter beschermd tegen hoge golfopslag. Onderzoek naar de rol van kwelders bij waterveiligheid gebeurt meestal met modellen of in kunstmatige settings, maar wetenschappers van onder meer het NIOZ en de Rijksuniversiteit Groningen voeren nu een driejarige veldstudie uit bij vijf locaties verspreid over de waddenkust, naast analyses van vijftien jaar aan kaarten over de hoogte van de zeebodem en vegetatie (Journal of Applied Ecology, 10 mei). De bodem van kwelders blijkt relatief hoog en stabiel, zodat water niet te diep wordt en golven minder hoog komen. Bovendien kunnen kwelders golven dempen door de frictie die water heeft met kwelderplanten. Veldmetingen met sensoren om golfhoogte te meten aan de voet van dijken en aan de rand van kwelders of op een vergelijkbare afstand in het wad laten zien dat de golfoploop bij dijken waar een kwelder voor ligt altijd lager is dan bij dijken met direct wad ervoor. De lijnen met dood plantenmateriaal uit de zee die golven na een storm achterlaten, liggen bij dijken met kwelders ervoor zo’n drie meter lager. Deze effecten houden stand bij verschillende vegetatiesoorten en typen begrazingsbeheer, die sterk wisselen tussen de meetlocaties.

Erosie
Hoge golven die over de rand van dijken slaan kunnen erosie aan de achterkant van dijken veroorzaken, en vormen daarmee een risico voor overstromingen. Golfdempende kwelders kunnen bij kustverdediging dus van pas komen, schrijven de onderzoekers. Zulke op ecosystemen gebaseerde kustverdediging is mogelijk duurzamer en kosteneffectiever dan enkel kunstmatige bouw van bijvoorbeeld dijken. Een nadeel is echter wel dat de dijken langs de waddenkust die op dit moment het meeste risico lopen op hoge golfopslag, niet op een plek liggen waar op spontane wijze snel kwelders zullen ontstaan. Mensen kunnen kwelderaanmaak wel stimuleren, maar dat is niet altijd wenselijk, zeggen de auteurs – bijvoorbeeld als er op zo’n plek nu wad ligt, met een belangrijke ecologische functie voor onder meer trekvogels.

Brug
‘Een leuke en nuttige studie’, oordeelt Kelly Elschot, kwelderonderzoeker bij Wageningen Marine Research en niet betrokken bij deze studie. ‘De meerwaarde zit ‘m vooral in de brug die de studie slaat tussen wat we vanuit modellen en labonderzoek weten en wat dat nu eigenlijk in het veld betekent, waar overheden en beheerders ook iets mee kunnen. Het laat mooi het belang zien van kwelders of andere ecosystemen bij de problemen waar we tegenaan gaan lopen door klimaatverandering. De conclusie dat je bij kwetsbare dijken óf een kwelder moet aanleggen, óf de dijk moet verstevigen ligt denk ik wel iets genuanceerder, want je kunt binnendijks ook veel doen. Over effecten van begrazingsbeheer en vegetatie kan deze studie weinig zeggen, dan heb je een andere onderzoeksopzet nodig of juist weer zo’n gecontroleerde labstudie. Maar dat veldaspect, om die theoretische resultaten uit modellen nu naar de praktijk te brengen, dat is juist mooi aan dit onderzoek.’

Zie ook: 'Kwelders beschermen de kust' (Webbericht, RUG, 10 mei 2023)