Herfstbladige oesterzwam

De Paddenstoel van het Jaar 2021: de oranje oesterzwam (Phyllotopsis nidulans). Foto: Ann F. Berger, Mushroom Observer

De nationalistisch gekleurde oranje oesterzwam heeft het geschopt tot Paddenstoel van het Jaar. Een langverwachte, fraaie, maar ook nogal harige en onfris ruikende boombewoner.

Hij lijkt aan een stille opmars bezig: de oranje oesterzwam (Phyllotopsis nidulans) is sinds de eerste waarneming op een gekapte beuk op landgoed Oud-Amelisweerd in 2007 inmiddels doorgedrongen in vrijwel elke provincie. De relatieve nieuwkomer heeft in de Verspreidingsatlas Paddenstoelen nu al de status ‘vrij algemeen’ en kan nog bijna drie maanden genieten van extra aandacht als Paddenstoel van het Jaar. De vooral op dode loofbomen levende waaiervormige zwam is een globetrotter die op het noordelijk halfrond voorkomt van Alaska tot Costa Rica en van Groot-Brittannië tot Korea.

Persoon
De soort dankt zijn Latijnse naam aan de in Zuid-Afrika geboren botanicus Christiaan Hendrik Persoon (1761-1836), naamgever van het lijfblad van Nederlandse schimmeltaxonomen Persoonia. Hij doopte in eigen persoon de paddenstoel in 1798 tot Agraricus nidulans. De soortaanduiding nidulans verwijst naar het ‘geneste’ voorkomen in holtes van boomstammen. De paddenstoel kreeg later zijn eigen genus: Phyllotopsis, van phyllon ‘blad’ en opsis ‘lijken op’, vanwege de gelijkenis met herfstbladeren (Coolia, 2007). De komst van de zwam naar Nederland was voor kenners geen verrassing; hij werd al in 1990 bij voorbaat opgenomen in de paddenstoelenbijbel Flora Agaricina Neerlandica . De bleekoranje hoeden van de zwam zijn dicht bedekt met plukjes haar, met daaronder vaak fraai oplichtende feloranje tot oranjerode lamellen. Die kleur is te danken aan de productie van verschillende carotenoïden en de fruitlichamen maken ook een compleet nieuw aminozuur: L-3-(3-carboxyfuran-4yl)alanine (Phytochemistry, 1974).

Oneetbaar
De houtzwam lijkt weliswaar een beetje op de geliefde en getemde eetbare gewone oesterzwam (Pleurotus ostreatus), maar is er niet heel nauw aan verwant. De oranje oesterzwam is niet giftig, maar geldt wel als oneetbaar, mede dankzij de sterke en onplezierige geur van rottende kool en bedorven eieren die zelfs opgedroogde exemplaren nog kenmerkt. Het is een oesterzwam met koninklijke uitstraling, maar wel een om op enige afstand van te genieten.