Door Aafke Kok - FOTO: IMAGESELECT - 17-10-2020 - Zoölogie
De ogenschijnlijke samensmelting van een hamster en een rat ziet er schattig uit, maar stoer zijn ze ook: er schuilt heldenmoed in de gambiahamsterrat.
‘For animal gallantry or devotion to duty’ staat er op de gouden medaille die gambiahamsterrat Magawa 25 september omgehangen kreeg – voor dapperheid van dieren of plichtsbetrachting. Na dertig uitreikingen door de Britse liefdadigheidsorganisatie PDSA is Magawa daarmee de eerste niet-hond die de medaille ontving.
Landmijnen
De heldendaad van Magawa bestaat uit het opsporen van 39 landmijnen en 28 andere nog niet ontplofte explosieven in Cambodja, door even over de grond te krabben als hij explosieven ruikt. Met zijn 1,2 kilo is Magawa licht genoeg om de mijnen niet tot ontploffing te brengen. Een menselijke medewerker markeert de plekken en maakt de explosieven later onschadelijk.
Dat de gambiahamsterrat (Cricetomys gambianus) geschikt is voor dit werk, is een idee van de inmiddels overleden Vlaamse bioloog Ron Verhagen. In 1996 vermoedt hij dat het project van Bart Weentjes het best haalbaar is met dit beestje met uitstekend reukvermogen, levensspanne van zo’n acht jaar en Afrikaanse origine. Weentjes richt even later Apopo op, de organisatie waar ook Magawa is getraind.
Hamsterwangen
Hoewel de soortsnaam anders doet vermoeden, komt C. gambianus in een groot deel van Centraal Afrika voor. De naam is in 1840 bedacht door de Britse zoöloog George Robert Waterhouse. Met Cricetomys maakt Waterhouse een samentrekking van Cricetus, het genus voor de Europese hamster, en mys of μῦς, Oud-Grieks voor muis. Het dier lijkt inderdaad op een uit de kluiten gewassen muis of rat, met hamsterwangetjes. Die wangen gebruikt hij net als hamsters om voedsel in te bewaren. Uit genetisch onderzoek (Systemic Biology, 2004) blijkt dat de gambiahamsterrat niet echt een link vormt tussen de families waar muizen en ratten onder vallen, Muridae, en die waar hamsters onder vallen, Cricetidae. C. gambianus valt onder een nieuwe zustergroep, de Nesomyidae. De hamsterwangen geven de rat-look-a-like wel een lief uiterlijk. Extra schattig met mini-medaille om de nek.